Blog Dla Nauczycieli: Rozwiązania oparte na przyrodzie

Rozwiązania oparte na przyrodzie to takie rozwiązania architektoniczne, które wykorzystują przyrodę do rozwiązania problemów społecznych, ekonomicznych lub klimatycznych. Zwykle wykorzystywane są w miastach, ale zdarzają się też na terenach oddalonych od siedzib ludzkich. Występują częściej pod angielską nazwą nature-based solutions (NBS).

W praktyce są to rozwiązania takie, jak np.:

wertykalne ogrody (zielone ściany), które odgradzają plac miejski od ruchliwej ulicy i pochłaniają spaliny;
park kieszonkowy, który zapewnia strefę ciszy i relaksu dla mieszkańców okolicznych ulic;
ogród deszczowy, który pochłania nadmiar wody po deszczu, aby na ulicach i chodnikach nie tworzyły się kałuże;
ogrody społeczne, w których mieszkańcy danego osiedla mogą uprawiać warzywa, owoce, spotykać się w wolnym czasie, organizować warsztaty i spotkania integracyjne;
zielone dachy, które nie tylko zapewniają miejsce do uprawy roślin w wybetonowanym mieście, ale też izolują budynek, pochłaniają nadmiar wody i oczyszczają powietrze;
i inne, o których nieco więcej napisałam niemal rok temu na blogu SBRP (link).

Zasadą NBS jest wykorzystanie tego, co przyroda daje nam za darmo, aby rozwiązać problemy dotykające mieszkańców, a zarazem pomóc ludziom przystosować się do zmian klimatycznych, miastom zaś rozwijać się w sposób zrównoważony, zapewniający najlepsze możliwe warunki życia kolejnym pokoleniom.

Rozwiązania oparte na przyrodzie są świetnym uzupełnieniem zajęć na temat ekologii - pokazują, co możemy zrobić, aby zminimalizować skutki zmian klimatycznych i faktycznie poczuć zmianę. Z założenia NBS oznacza działanie lokalne - w naszym najbliższym otoczeniu. Jesteśmy jednak w stanie wyobrazić sobie, jakie znaczenie może to mieć dla Ziemi, jeśli rozwiązania oparte na przyrodzie byłyby powszechne i stosowane na całym świecie, w prawie każdej społecznosci lokalnej - miałyby one znacznie większą siłę oddziaływania niż jakiekolwiek przepisy ograniczające np. emisję gazów cieplarnianych. Dlatego warto wprowadzić je do szkół, aby od małego przyzwyczajać dzieci do właściwych relacji z naturą.

https://www.gdynia.pl/co-nowego,2774/wlasny-ogrod-deszczowy-to-proste,536194

Jest też drugi powód, bardzo przemawiający za tym, aby rozwiązania oparte na przyrodzie na stałe zagościły na lekcjach - uczenie o nich wymaga nowoczesnych metod nauczania, kształtujących kompetencje XXI wieku.

Metody nauczania o NBS

Zajęcia o rozwiązaniach opartych na przyrodzie to zawsze zajęcia oparte na problemie i to takim, który dotyczy bezpośrednio społeczności lokalnej. Standardowy przebieg takich zajęć wygląda następująco: wprowadzenie tematu; wybranie problemu; zaproponowanie rozwiązania. Jak możemy zrealizować każdy z tych etapów?

Wprowadzenie tematu: nie znajdziemy żadnego opracowania podręcznikowego na temat NBS. Możemy podeprzeć się artykułami anglojęzycznymi (dostępnymi np. na stronie https://platform.think-nature.eu/), ale po co, kiedy możemy pozwolić uczniom samodzielnie dojść do wiedzy pokazując im zdjęcia rozwiązań opartych na przyrodzie zastosowanych w różnych miejscach na świecie? Setki takich zdjęć znajdziemy w serwisach internetowych na temat NBS:

Wszystkie te strony są wprawdzie w języku angielskim, ale wystarczy, że wykorzystamy dostępne tam zdjęcia. Pokażmy dzieciom kilka / kilkanaście zdjęć różnych rozwiązań i razem zastanówmy się, co dają ludziom konkretne zastosowania przyrody. Starsi uczniowie mogą samodzielnie przeszukać podane wyżej strony, aby znaleźc przykłady różnych zastosowań przyrody dla rozwiązania problemów ludzi.

Dzięki takiemu podejściu wiedza zdobyta przez uczniów będzie pełniejsza i trwalsza, a przy okazji rozwiną kompetencje wyszukiwania i analizaowania informacji, wnioskowania, samodzielnego dochodzenia do wiedzy, ale też efektywnego komunikowania się, korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnej oraz umiejętności społeczne, np. odwoływanie się do kolektywnej mądrości grupy.

http://www.w-ogrodzie.com/zielona-sciana-katowice/

Wybranie problemu: na tym i kolejnym etapie zdecydowanie najlepiej sprawdzi się metoda Design Thinking: najpierw burza mózgów na temat lokalnych problemów, do rozwiązania których możemy wykorzystać przyrodę; potem głosowanie na 1-2 problemy; i wreszcie zdefiniowanie wybranych problemów: co konkretnie przeszkadza ludziom, a da się rozwiązać przy odpowiednim zastosowaniu przyrody.

Zaproponowanie rozwiązania: uczniowie powinni pracować w grupach. Jest to zadanie długie, wymagające wiedzy na temat roślin oraz ich warunków wzrostu. Dlatego niezbędny jest na tym etapie dostęp do komputerów lub tabletów, dzięki którym uczniowie mogą przeszukać sieć i znaleźć niezbędne dla nich informacje. Przydadzą się też atlasy roślin czy poradniki ogrodnicze. Np. jeśli wybranym problemem są kałuże na placu zabaw, uczniowie muszą dowiedzieć się, jakie rośliny pochłaniają duże ilości wody i mogą rosnąć w warunkach, jakie występują na danym placu zabaw (nasłonecznienie, gleba, wiatr, klimat). Oczywiście, starsi uczniowie mogą wejść w ten temat głebiej, młodszym wystarczy podstawowa wiedza na temat roślin, dostępna na stronach z poradami dla ogrodników.

Już samo zaprojektowanie rozwiązania jest dla uczniów wyzwaniem rozwijającym wiele kompetencji: kreatywność i innowacyjność, myślenie krytyczne, rozwiązywanie problemów, komunikowanie się, współpraca w grupie, wyszukiwanie i zarządzanie informacją, korzystanie z technologii informacyjno-komunikacyjnej oraz umiejętności społeczne.

Nasi uczniowie nauczą się zdecydowanie najwięcej, jeśli spróbują swoje pomysły wcielić w życie. Mogą postarać się o dofinansowanie od rady rodziców, dyrekcji szkoły, lokalnych władz, złożyć wniosek o grant z jakiegoś programu (np. Projektanci Edukacji) albo, przy niewielkich kosztach, samemu zapewnić rośliny i inne potrzebne elementy. Wtedy dodatkowo zdobędą umiejętności praktyczne, rozwiną przedsiębiorczość, przywództwo, odpowiedzialność i skuteczność, a także poczucie sprawczości - przekonają się na własnej skórze, że mają wpływ na otoczenie i przy odpowiednim zaangażowaniu są w stanie zmieniać świat - lokalny, ale jednak świat.

Dzięki zastosowaniu rozwiązań opartych na przyrodzie nasi uczniowie będą mogli uczestniczyć w ciekawych zajęciach, które pozwolą im zdobyć dużą wiedzę i rozwinąć wiele umiejętności. Nauczyciel wykorzystujący NBS przygotowuje swoich uczniów do aktywnego uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej, do korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego, do wykorzystywania nadarzających się okazji, do bycia przedsiębiorczym.

Jeśli zainteresował Was temat, zapraszam do obejrzenia mojego wystąpienia na temat NBS na Inspir@cjach w ubiegłym roku: