Metoda projektu

Uwielbiam pracować metodą projektu. Dostrzegam jednak, że często pojawiają się nieporozumienia co do stosowania tej metody, dlatego na wstępie postanowiłam opisać ją krótko - o niektórych rzeczach warto przypominać od czasu do czasu. W dalszej części wpisu opiszę kilka projektów, które realizowali moi uczniowie - w różnym wieku i na różnych przedmiotach.

Projekt składa się z 4 etapów:

• określenie problemu
• planowanie działań projektowych
• realizacja tych działań
• prezentacja efektów pracy (rozwiązania problemu)

Ważne jest, aby w każdym etapie uczestniczyli uczniowie, którzy będą ten projekt realizować. Nie bez powodu metoda projektu należy do metod aktywizujących. Jak to zrobić w praktyce? 

Nauczyciel może zasugerować problem, a uczniowie pomagają go sformułować, zawęzić bądź poszerzyć. Dość często też nauczyciel podaje uczniom kilka problemów, a oni decydują, którym chcą się zająć. Zdarza się, że to uczniowie sami dostrzegą jakiś problem wokół nich i będą chcieli spróbować go rozwiązać. Wybrany problem trzeba dobrze sformułować, aby wiadomo było, jaki efekt końcowy chcemy osiągnąć - co będzie rozwiązaniem tego problemu. Następnie uczniowie powinni zaplanować, jak do tego rozwiązania chcą dojść. Często spotykam się z tym, że to nauczyciel wszystko planuje i przychodzi do uczniów z gotowymi aktywnościami. Pamiętajmy, że aby był to projekt to właśnie uczniowie muszą go zaplanować. Kolejnym etapem jest realizacja zaplanowanych działań. Nie zawsze wszystko idzie zgodnie z planem, czasami trzeba zrobić krok wstecz i zaplanować działania od nowa. Na bieżąco przeprowadza się ewaluację, aby czuwać nad tym, czy zbliżamy się do rozwiązania problemu. Nauczyciel jest w tym procesie mentorem, podpowiada, naprowadza na właściwy kierunek, ale nie mówi uczniom, co mają robić. Ważnym etapem projektu jest prezentacja wyników działania. Może to nastąpić w różnej formie: prezentacji multimedialnej, filmiku, gazetki ściennej, wystąpienia publicznego czy bloga lub strony internetowej podsumowującej projekt. Dzięki temu uczniowie są bardziej zmotywowani, rejestrują na bieżąco zarówno proces, jak i efekty swojej pracy, a ich działania są uporządkowane. 

Oczywiście, stopień udziału dzieci w całym procesie zależy od ich wieku i doświadczenia. Na pewno maluchy, które realizują projekt po raz pierwszy potrzebują znacznie więcej wsparcia niż ci, którzy zrealizowali już w swojej karierze kilka projektów. Ważne jest jednak, aby w całym procesie zostawić dla uczniów jak najwięcej przestrzeni, aby czuli, że to jest ich projekt, a nie kolejne zadania wyznaczone przez nauczyciela. 

Dlaczego warto pracować metodą projektu?

Zalet jest wiele. Po pierwsze, uczniowie więcej się uczą, gdyż do wiedzy dochodzą samodzielnie. Działają według własnego planu i sami decydują o sposobach działania. Wyszukują konkretne informacje, testują je i stosują w praktyce. Uczą się też od siebie nawzajem, gdyż razem z grupą pracują nad tym samym problemem. Są bardziej zmotywowani do pracy i zaangażowani w naukę. Poza tym projekty zazwyczaj wymagają wiedzy z różnych przedmiotów i dziedzin nauki, są więc interdyscyplinarne tak, jak świat wokół nas - są bliższe rzeczywistości niż sztuczny podział na fizykę, chemię czy biologię. 

Pracując metodą projektu uczniowie mają możliwość rozwinąć wiele kompetencji, przede wszystkim kompetencje społeczne, a zwłaszcza współpraca w zespole oraz (często) umiejętność wystąpień publicznych. Uczniowie rozwijają też kreatywność i innowacyjność, gdyż to oni planują projekt i wymyślają rozwiązanie, są więc za niego odpowiedzialni. Jednocześnie trenują umiejętności organizacyjne - muszą zaplanować działania, dostosować je do wyznaczonych ram czasowych, rozdzielić zadania, uporządkować pracę oraz jej efekty. Do projektów zazwyczaj wykorzystywane są najnowsze technologie, gdyż uczniowie zbierają informacje, kontaktują się z innymi ludźmi, np. specjalistami w danej dziedzinie, przygotowują materiały z wykorzystaniem narzędzi TIK, a zatem rozwijają kompetencje informatyczne. W zależności od tematyki projektu oraz sposobu pracy, moga też kształtować inne kompetencje, np. językowe, kiedy realizują projekt międzynarodowy.

W szkole ważnym elementem jest też ocenianie. Pracując metodą projektu możemy oceniać uczniów w działaniu, biorąc pod uwagę ich zaangażowanie oraz cały proces, jaki przechodzą. Na bieżąco udzielamy im informacji zwrotnej, uczniowie korzystają też z oceny koleżeńskiej konsultując swoje pomysły z grupą. Jeśli potrzebujemy wystawić ocenę sumującą, ocenie możemy poddać prezentację efektów projektu - na początku powinniśmy jednak ustalić z uczniami kryteria sukcesu. Uczniowie muszą też wykorzystać samoocenę, gdyż na bieżąco monitorują swoje postępy i dostosowują działania do potrzeb.

Praca metodą projektu wygląda zupełnie inaczej niż podczas tradycyjnej lekcji z podręcznikiem i zeszytem. Tu uczniowie zwykle pracują w grupach, przemieszczają się po sali, pracują z laptopami lub tabletami, są emocje, bywa głośno, ale da się wyczuć energię do działania. Nauczyciel nie stoi przy tablicy, tylko krąży po sali i obserwuje, w razie potrzeby pomaga rozwiązać napotkane przez uczniów problemy. Ważna jest przestrzeń zostawiana uczniom, nawet wtedy, jesli chodzi o popełnianie przez nich błędów. Czasami projekty realizuje się poza salą lekcyjną, czasami odbywają się spotkania online. 

Przykłady projektów, które realizowałam z uczniami w ostatnich latach

Projekt eTwinning "Symbole Narodowe" był projektem międzyszkolnym, uczetsniczyło w nim kilkanaście klas z I etapu edukacji. Pomysł na projekt pojawił się, kiedy zastanawialiśmy się nad tym, jak będziemy w tym roku obchodzić rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. W młodszych klasach zwykle z tej okazji rozmawiamy o symbolach narodowych, ale przecież to nie jest wielka ilość wiedzy - dzieci szybko to zapamiętują. Mieliśmy jednak wątpliwości, czy też rozumieją, dlaczego symbole narodowe są tak ważne dla każdego narodu. Postanowiliśmy stworzyć nowe państwo, aby zrozumieć podstawowe elementy, które są potrzebne do funkcjonowania państwa.

Dzieciom bardzo się ten pomysl spodobał. To one określały, jakie elementy powinniśmy stworzyć. Potem, zgodnie z ich pomysłem, podzieliliśmy się na grupy złożone z 3-4 klas i dzieci projektowały kolejne elementy: godło, flagę, hymn - tu szybko okazało się, że te symbole zwykle związane są z historią danego narodu, musieliśmy więc zacząć od napisania legendy o powstaniu państwa. Potem na tej historii oparliśmy kolejne elementy: tradycyjne potrawy, wygląd i strój mieszkańców, mapę kraju itp. Często ustalaliśmy coś przez internet, czasami wyłanialiśmy zwycięskie pomysły drogą głosowania. 

W ramach prezentacji działań projektowych opisaliśmy projekt na naszym klasowym blogu oraz na stronach internetowych szkół biorących udział w projekcie. 

"Challenge Copperation" był realizowany z uczniami klasy 7 w ramach projektu erasmus+. Naszym celem było przede wszystkim lepsze poznanie partnerów oraz rozwijanie umiejętności komunikacyjnych w zakresie języka angielskiego. Najlepszym sposobem na to było pracowanie w grupach międzynarodowych. Uczniowie opisali na forum projektu siebie samych, w tym swoje zainteresowania, dzieki czemu mogli znaleźć osoby, z którymi chcieli być w grupie. Sami wybrali też sposób komunikowania się, założyli grupy na Instagramie, a potem zdecydowali, że projekt będzie dotyczył wyzwań ("challendże" były wtedy na czasie). W grupach wymyślali różne wyzwania dla innych grup, a potem realizowali to, co przeznaczyli im inni. Wszystko, oczywiście, w języku angielskim. W ramach prezentacji efektów projektu przygotowaliśmy gazetkę na korytarzu szkolnym.

Projekt "My Seed Diary" narodził się na lekcji o tym, co jest potrzebne roślinom do życia. Zaczęliśmy się zastanawiać, jak dużo słońca i wody jest potrzebne, aby roślina była zdrowa. Czy jeśli ma lepsze warunki klimatyczne, to rośnie większa? Aby to sprawdzić zaprosiliśmy do projektu partnerów z południa Hiszpanii. Dokładnie tego samego dnia pasadziliśmy nasiona fasoli, a potem dbaliśmy o nie i dokumentowaliśmy, jak rosną. Nasze obserwacje porównywaliśmy z Hiszpanami. Okazało się, że fasola w Hiszpanii wcale nie urosła wieksza, ale za to rosła szybciej i wcześniej zakwitła. Jako podsumowanie zdobytej wiedzy uczniowie z obu państw wykonali prace plastyczne według własnego pomysłu. Zamieściliśmy je na wspólnej tablicy Conceptboard i opublikowaliśmy razem z wnioskami na stronie szkoły. 

Powyższe projekty były projektami eTwinning. Lubię korzystać z przestrzeni Twinspace, którą zapewnia program eTwinning, gdyż jest ona dostępna tylko dla partnerów projektu. Projekty można, oczywiście, realizować inaczej. Bardzo polecam metodę DFC (Design for Change), o której pisałam innym razem (link). Możemy też skorzystać z pomysłów znalezionych w sieci. Uważam jednak, że najlepsze projekty wychodzą wtedy, kiedy powstają z potrzeby rozwiązania konkretnego problemu napotkanego na lekcji. 

Zachęcam do obejrzenia nagrania webinarium Uniwersytetu w Chmurze, w którym mówiłam o projektach: