Blog Dla Nauczycieli: Rozwijanie kreatywności

Stwierdzenie, że kreatywność jest ważna w naszym życiu to truizm. Mimo to nadal bardzo często kreatywność jest mylona z twórczością. Dowodem na to może być prowadzenie zajęć rozwijających kreatywność uczniów w polskich szkołach - często są to kolejne zajęcia plastyczne, na których nauczyciel narzuca temat i technikę wykonania pracy. Nie ma wtedy miejsca na kreatywność uczniów. Kreatywność jest wtedy, kiedy uczeń musi wymyślić rozwiązanie problemu, metodę dojścia do celu lub nowy produkt, wykorzystując posiadaną wiedzę, w razie potrzeby doszkalając się.

Kreatywność można i trzeba rozwijać na każdym przedmiocie, nie tylko na specjalnych zajęciach. Można to robić na wiele sposobów, niekoniecznie przez całą lekcję. Czasami wystarczy krótkie ćwiczenie wplecione w zajęcia i pomagające utrwalić lub zastosować właśnie zdobytą wiedzę. Często zdarza się, że do końca lekcji zostanie nam kilka minut i nie bardzo wiemy, jak je zagospodarować - czemu nie zrobić krótkiego ćwiczenia rozwijającego kreatywność? Jeśli uczniowie naprawdę zaangażują się w ćwiczenie, wyjdą na przerwę i dalej będą je wykonywać. Ważne są jednak dwie podstawowe zasady:

każdy pomysł jest dobry
nauczyciel wycofuje się, daje dużo przestrzeni uczniom, aby sami szukali rozwiązań.

Poniżej znajdziecie przykłady aktywności rozwijających kreatywność uczniów, które da się wykorzystać w wielu sytuacjach. Zachęcam również do zajrzenia do kolekcji Wakelet "Rozwijanie kreatywności" i dodania tam Waszych pomysłów.

Plastycznie

Kreatywne pudełko - w sali znajduje się pudełko, do którego wkładamy przez cały czas różne materiały, resztki bibuły, tasiemek, tkaninę, naklejki, klej brokatowy, sznurek, rolki po papierze toaletowym... co tylko znajdziemy i nie jest nam w danym momencie potrzebne. Podczas zajęć narzucamy temat i otwieramy pudełko, a dzieci tworzą pracę na podany temat z wykorzystaniem dowolnych materiałów. Potem opowiadają o swojej pracy - co przedstawia, dlaczego wykorzystały właśnie te materiały.

Projektowanie strojów - kiedy poznajemy epokę lub postać historyczną, dzieci projektują dla niej strój z wykorzystaniem wiedzy o danej epoce i modzie wtedy panującej.

Kreatywny rysunek - każdy uczeń otrzymuje kartkę z elementem rysunku, np. kreska, fala, figura geometryczna itp. w dowolnym miejscu kartki. Zadaniem ucznia jest przerobić ten kształt na pełny rysunek.

Projektowanie - uczniowie w parach lub grupach projektują wnętrze wymarzonej sali lekcyjnej lub teren szkoły. Projektować można prawie wszystko: samochód, plac zabaw, samolot, łódź podwodną, pokój, meble itd.

Językowo

Kreatywne opowieści - nauczyciel podaje początek opowieści, np. "Wiele lat temu w małej wiosce na południu Polski mieszkała dziewczynka o imieniu Zosia". Dzieci w grupach dopisują kolejne zdania. Można zrobić z tego grę - każda osoba podaje 1 kolejne zdanie. Pomysł nadaje się też do wykorzystania na lekcje języka obcego (opowieść układamy w języku obcym).

Opowieść ze słów - wpowadzamy temat, dzieci podają skojarzenia - pojedyncze słowa lub wyrażenia. Dzielimy uczniów na grupy, ustalamy minimalną liczbę słów do wykorzystania, dzieci wybierają z podanych wcześniej skojarzeń ustaloną liczbę słów i budują opowieść zawierającą wybrane słowa.

Lektura - podczas omawiania lektury uczniowie wcielają się w postać wybranego bohatera i odgrywają scenkę, w której bohater przeżywa inną przygodę niż opisana w książce, ale zachowuje się typowo dla siebie.

Intrygujące zdanie - nauczyciel prowokuje uczniów mówiąc zdanie, które ich zaskakuje, np. "Na uschniętej gałęzi rośnie różowa gruszka". Zadaniem uczniów jest zadawanie pytań, np. dlaczego gałąź jest uschnięta, czy kolor różowy ma jakieś znaczenie, czy różowa gruszka jest zdrowa, kto chce ją zjeść itd. Potem uczniowie pracują w grupach i powtarzają zadanie: jedna osoba wymyśla zaskakujące zdanie, reszta zadaje pytania.

Niemożliwy wierszyk - uczniowie wymyślają wierszyk, niekoniecznie rymowany, którego konstrukcja opiera się na antonimach, np. Na miękkim kamieniu siedziała młoda staruszka itd.

Technicznie

Tekturowe pudło - przywozimy na lekcję pudła tekturowe, wzięte np. ze sklepu spożywczego, dzieci w grupach budują z nich np. środek transportu lub instrument.

Z czego da się zbudować ... - rozmawiamy z uczniami o tym, z czego da się zbudować np. samolot. Na kolejną lekcję uczniowie przynoszą zaproponowane przez siebie materiały i budują samolot.

Co można zrobić z ... - dzielimy uczniów na grupy i każdej grupie dajemy wybrany materiał, np. białą kartkę, folię aluminiową itp., pytamy dzieci, co można z tego materiału zrobić; uczniowie w grupach realizują swoje pomysły.

Matematycznie

Narysuj potwora - uczniowie w parach tworzą wzór do rysowania potwora, a potem wymieniają się kartkami i grają:

Kodowanie - uczniowie otrzymują tabelę do kodowania; rysują na niej wybrany kształt, a potem na oddzielnej kartce tworzą kod do swojego rysunku, np. na czerwono: A2, A3, A4, A5; na zielono: B5, B7... Wymieniają się kartkami i rysują na czystej tabeli według kodu innej osoby.

Zadania z treścią - dzieci układają zadanie z treścią do podanego działania.

Kinestetycznie

Taśma malarska - na podłodze w sali lub na korytarzu szkolnym przyklejamy kawałek taśmy malarskiej tworząc dowolny kształt, np. linię, kwadrat, falę. Kiedy dzieci zapytają, po co to zrobiliśmy, pytamy: A jak myślisz? Co to może być? Uczniowie wymyślają różne sposoby wykorzystania kształtu.

Most - na placu szkolnym lub na sali gimnastycznej dzieci mają za zadanie przejść na drugą stronę nie dotykając podłogi. Mogą budować most z dowolnych materiałów: ławki, kartki, szarfy itp.

Taniec - w grupach dzieci wymyślają choreografię do wybranego utworu muzycznego.

Grając

Dixit - uczniowie w parach lub grupach losują kilka kart z dowolnej części gry i układają z nich historyjkę. W zależności od możliwości uczniów ustalamy, czy muszą wykorzystać wszystkie karty, czy np. 5 z nich. Wprowadzeniem do tej zabawy może być wybranie jednej karty i opowiedzenie o niej: co to jest, gdzie to jest, co się stało przed chwilą, co się wydarzy za chwilę, kim są ludzie na karcie, dlaczego tak się zachowują.

Rory's Cubes - gramy według instrukcji: uczniowie pracują w grupach, rzucają kostkami i z wyrzuconych obrazków układają historię - wszyscy razem lub każdy po kawałku.

Kostki opowieści - kostki z rysunkami mogą stworzyć sami uczniowie: każdy uczeń otrzymuje szablon, najlepiej skopiowany na sztywnej kartce, na każdej ściance kostki rysuje dowolny obrazek lub symbol, potem wycina i skleja kostkę. Uczniowie pracują w grupach i wykorzystują kostki do układania opowieści.

Tworzenie gry - uczniowie projektują i wykonują nową grę, np. planszową. Tworzą planszę i wymyślają do niej zasady. Potem testują i w razie potrzeby wprowadzają zmiany.

Z narzędziami TIK

Komiksy w Canvie - jeśli nauczyciel posiada konto Canva dla oświaty, może zaprosić uczniów do zespołu. Każdy uczeń ma za zadanie stworzyć w canvie komiks związany z lekcją. Zadanie nadaje się na każdy przedmiot, zwłaszcza na języki obce.

Koło fortuny - można je stworzyć np. w Wordwall, na polach koła mogą znaleźć się ikony, rysunki lub po prostu kolory. Uczniowie kręcą kołem i układają historię do kolejno wylosowanych ikon. Poniżej przykład zabawy językowej - koło fortuny z literkami, po zakręceniu kołem trzeba ułożyć zdanie, którego każdy wyraz zaczyna się na wylosowaną literę.

Co mówi obraz - do wykonania w Canvie, PowerPoint, a nawet w Paint. Wklejamy zdjęcie lub obraz przedstawiający ludzi, a uczniowie dorysowują chmurki i wymyślają, co mówią poszczególne osoby.

Tworzenie ebooka - uczniowie układają opowieść i tworzą do niej ilustracje, a potem wklejają wszystko do ebooka, np. Book Creator. Gotową pracę można udostępnić innym grupom lub klasom i poprosić ich o komentarze.

Awatary - stworzenie postaci i opowiedzenie o niej - kim jest, co lubi robić, gdzie mieszka, jakie ma talenty, jakie ma marzenia i plany na przyszłość itp. Można wykorzystać program Voki, Avatar Maker, tjr.pl i inne.

Różne

Koło - pod krzesłem każdego ucznia przyklejamy kółko; na lekcji mówimy, że każdy uczeń otrzymuje dzisiaj niespodziankę, która jest schowana na miejscu siedzenia każdego dziecka. Kiedy uczniowie odnajdą swoje koła, nauczyciel też ma swoje koło - pokazuje je i mówi, że on dzisiaj otrzymał koło od samochodu. Pyta kolejnego ucznia, co otrzymał. Każdy uczeń wymyśla, czym jest jego koło.

Urządzenie przyszłości - uczniowie w grupach projektują urządzenie, którego obecnie na świecie nie ma, ale uważają, że jest potrzebne. Rysują to urządzenie i opisują je: do czego służy, dla kogo jest stworzone, dlaczego uważają, że jest potrzebne.

Dary natury - podczas spaceru uczniowie zbierają różne przedmioty: patyki, kamienie, szyszki, pióra itp. Potem tworzą z nich pracę, układając swoje zbiory na kartce i dorysowując potrzebne elementy.

Tytuł - pokazujemy uczniom obraz lub zdjęcie, a uczniowie wymyślają pasujący do niego tytuł.

Muzyka - słuchamy wybranego utworu instrumentalnego, uczniowie starają się wyobrazić sobie, co przedstawia. Potem mogą to narysować lub o tym opowiedzieć, a starsi mogą stworzyć teledysk do utworu, np. tworząc animację poklatkową.

Nowe państwo - uczniowie tworzą nowe państwo, każda grupa odpowiada za inny element: mapa, język (kilka wyrażeń lub zasad gramatycznych), flaga, hymn państwowy, tradycje itp.

Rozwiązanie problemu - przedstawiamy uczniom problem (związany z jakimś miejscem lub problem występujący między ludźmi, problem konkretnej osoby bez podawania konkretnie, czyj to problem itp.), uczniowie w grupach dyskutują nad rozwiązaniami. Zaznaczamy, że mogą zaproponować wszystko, nawet takie pomysły, które są nierealne na daną chwilę, gdyż np. nie istnieją urządzenia potrzebne do realizacji pomysłu. Potem dyskutujemy, co jest potrzebne, aby to rozwiązanie wcielić w życie i w razie potrzeby projektujemy niezbędne przyrządy czy materiały.

Gotowanie - uczniowie wymyślają przepis na jakieś danie, np. pizzę lub kanapkę. Zastanawiają się, jakie składniki pasują do siebie, co lubią, a potem wykonują danie według przepisu.

Co by było gdyby... - nauczyciel rzuca intrygujące stwierdzenie, np. "Co by było gdyby nauczyciele byli motylami?" Uczniowie wymyślają odpowiedzi. Warto przygotować sobie wiele takich pytań, każde zapisane na osobnej karteczce, i w wolnej chwili losować je i omawiać z uczniami.