Cyfrowe obywatelstwo

Często korzystamy z narzędzi podłączonych do sieci. Wszyscy - nie tylko młodzi. Czy da się bez tego żyć? Pewnie tak, ale czy warto? Przecież Internet przynosi mnóstwo korzyści: kontakt z rodziną i znajomymi; łatwość dotarcia do innych ludzi; dostęp do informacji; rozrywkę; edukację/rozwój osobisty; oszczędność czasu (np. zakupy); wygodę (np. załatwianie spraw urzędowych) i wiele innych. Oczywiście, internet niesie ze sobą wiele zagrożeń, jak chociażby treści nieodpowiednie dla dzieci, cyberprzemoc czy ryzyko uzależnienia. To jednak nie znaczy, że powinniśmy zakazać naszym dzieciom korzystania z sieci, gdyż wtedy stracą wszystkie korzyści, jakie mogą z tego wynieść. Powinniśmy natomiast uczyć je, jak z tych dobrodziejstw korzystać bezpiecznie i odpowiedzialnie. 

Nie ma dwóch światów: online i offline. Jest jeden świat, w którym czasami jesteśmy online, a czasami offline. Granica jest płynna. Coraz częściej to, co w sieci wpływa na życie offline i odwrotnie. Informacje zdobyte w sieci wpływają na nasze decyzje, np. na zakupy. Ludzie zapoznani online mogą wnieść do naszego życia sporo zamieszania - zarówno dobrego, jak i złego. Wybierając przedszkole czy szkołę rejestrujemy się przez internet. Kiedy chcemy porozmawiać z kimś oddalonym od nas, spotykamy się online. W internecie wykonujemy pracę, za którą otrzymujemy pieniądze wydawane często na rzeczy offline... Przykładów są tysiące. Nie mówmy więc o ograniczaniu dostępu do sieci, ale o świadomym i odpowiedzialnym korzystaniu z niej. 

Jesteśmy tak zanurzeni w cyfrowym świecie, że powinniśmy uczyć się zasad w nim panujących (czasami nawet je tworzyć). Jak w szkole dzieci zdobywają wiedzę o społeczeństwie, tak powinny uczyć się, jak stawać się cyfrowymi obywatelami. Nie wystarczą do tego lekcje o bezpieczeństwie w sieci przeprowadzane od czasu do czasu, np. przy okazji Dnia Bezpiecznego Internetu. Tu nie chodzi tylko o zdobycie wiedzy, ale też wyrobienie prawidłowych nawyków i kształtowanie umiejętności. Do tego potrzeba regularnych lekcji oraz spójności w tym, czego uczymy i jak się zachowujemy na co dzień. O tym trzeba rozmawiać stale - podczas lekcji informatyki, ale też lekcji wychowawczych, a także w wielu innych sytuacjach - przecież światy online i offline przenikają się, zwłaszcza dla młodych. Kiedy na lekcji pojawia się pytanie, na które nie znamy odpowiedzi (albo znamy, ale chcemy, aby uczniowie sami do niej dotarli), sprawdźmy to, uważnie dobierając źródła. Wykorzystujmy gry do nauki, jak np. Minecraft. Podczas lekcji używajmy narzędzi online pokazując, że właściwe korzystanie z nich może nam pomóc w nauce. Uczmy życzliwości na każdym kroku, aby te nawyki przeniosły się też do sieci. 

Dzieci powinny umieć zareagować, kiedy zauważą niesprawiedliwość czy krzywdę, np. nękanie kolegi lub koleżanki. Powinny też wiedzieć jak zabezpieczać swoje dane oraz jakimi treściami można się podzielić, a co zachować dla siebie. Warto wykształcić w nich nawyk zatrzymania i zastanowienia się nad sensem kliknięcia w różne okienka czy linki. Na pewno często trafiają na treści, które są dla nich niebezpieczne - uświadommy im, jakie mogą być konsekwencje ich oglądania. Pokażmy im, dlaczego hejt nie ma sensu oraz nauczmy je życzliwych reakcji. Niech wiedzą na co zwrócić uwagę, aby nie dać się nabrać na fake newsy czy inne oszustwa i jak sprawdzić znalezione informacje. Takie podejście jest dużo lepsze niż zakaz korzystania z internetu - przecież w końcu i tak do Internetu trafią, chociażby w pracy. 

Z pomocą przychodzi nauczycielom program Asy Internetu, który został zbudowany wokół 5 wartości pomagających nam odnaleźć się zarówno online, jak i offline. Wspomniane wartości przydają się w życiu na każdym kroku: rozsądek, uważność, siła, życzliwość, odwaga. Chociaż w programie odnoszą się one bezpośrednio do zachowań w sieci:

• udostępniaj z głową (rozsądek)
• nie daj się nabrać (uważność)
• chroń swoje sekrety (siła)
• życzliwość jest fajna (życzliwość)
• rozmawiaj o wątpliwościach (odwaga),

przydają się bardzo na co dzień, także w zachowaniach offline. Kształtowanie tych wartości to najlepsze, co możemy dać naszym dzieciom i uczniom w zakresie edukacji cyfrowej. 

Asy Internetu to program przede wszystkim dla nauczycieli. Oferuje in darmowe szkolenia oraz materiały do wykorzystania podczas lekcji. Materiały można pobrać ze strony programu (link) - przydadzą się też rodzicom, ponieważ zaproponowane tam aktywności zachęcają do refleksji nad własnym zachowaniem. Scenariusze lekcji są zróżnicowane wiekowo: dla klas 0-3 oraz 4-8. Te ostatnie mogą być też dostosowane dla uczniów szkół ponadpodstawowych. Scenariuszom towarzyszy gra online - Interlandia - która pozwala w atracyjny sposób utrwalić zdobytą wiedzę. 

Wszystkie zadania w Asach oparte są na refleksji i podejmowaniu decyzji, a nie odtwórczym wypełnianiu kart pracy. To właśnie tak mamy działać w sieci (i nie tylko tam): z uważnością i świadomością tego, co robimy. Jednocześnie aktywności są dla uczniów interesujące, gdyż są zróżnicowane, zawierają elementy ruchowe oraz bazują na doświadczeniach dzieci. 

Moim ulubionem zadaniem jest tworzenie eliksiru odwagi - do pustej buteleczki wkładamy (wpisujemy na narysowaną butelkę) emocje, zachowania, osoby i wszystko to, co sprawia, że czujemy odwagę do działania. Przeprowadzenie takiej analizy dla siebie samego jest niesamowitym doświadczeniem - pomaga nam zrozumieć mechanizmy własnych zachowań i kontrolować je w trudnych sytuacjach. Mam nadzieję, że dzięki temu będę umiała znaleźć (wyzwolić) w sobie odwagę aby zareagować na krzywdę i niesprawiedliwość. Poniekąd to właśnie czynię, pisząc ten wpis...